Κοτζαμπάσηδες ἢ πολιτικοί;

Κοτζαμπάσηδες ἢ πολιτικοί;

Κοτζάμπασης Λιβαδειᾶς

Κοτζαμπάσηδες ἐπὶ τουρκοκρατίας καὶ σημερινοὶ πολιτικοί!  Βρεῖτε τὶς διαφορές!

Οἱ κοτζαμπάσηδες ἧταν οἱ Ἓλληνες φοροεισπράκτορες τῶν Τούρκων. Ὁ πασᾶς ὃριζε τὸ ποσὸ καὶ ἀνέθετε στοὺς κοτζαμπάσηδες τὴν εἲσπραξη…

Ὁ François Charles Hugues Laurent Pouqueville μέσα στὸ χρονικό του «Travels in the Morea, Albania & and several other parts of the Ottoman Empire to Constantinople»,  κάνει ἀναφορὰ γιὰ τὴν διαδικασία καταβολῆς φόρων τῶν ὑπόδουλων Ἑλλήνων καὶ χαρακτηρίζει τοὺς κοτζαμπάσηδες τυραννικοὺς, ἀδικητὲς καὶ ἂρπαγες:

«Θὰ νόμιζε κανεὶς ὃτι οἱ ἀρχηγοὶ αὐτοῦ τοῦ καταπιεσμένου λαοῦ θὰ τὸν παρηγοροῦσαν, ὃτι θὰ πάσχιζαν νὰ ἀνακουφίσουν τοὺς συμπατριῶτες τους. Ἀλλὰ οἱ κοτζαμπάσηδες εἶναι οἱ πιὸ χυδαῖοι πράκτορες καὶ οἱ πιὸ ἀξιοκαταφρόνητοι σατράπες τοῦ σουλτάνου. Ἐνδιαφέρονται μονάχα γιὰ τὶς ἐκβιαστικὲς ἁρπαγές τους, γιὰ νὰ θησαυρίζουν ἀπὸ τὴν ἀνισότητα ποὺ ἐπιβάλλουν καὶ ἀπὸ τὴν καταπίεση τοῦ λαοῦ. Τέρατα ἀποτρόπαια, μανιάζουν ποὺ οἱ σκλαβωμένοι Ἓλληνες λαχταροῦν τὸν λυτρωμό τους. Καὶ καθὼς ἀνήκουν σὲ οἰκογένειες ποὺ κατέχουν ἐκκλησιαστικὰ ἀξιώματα καλοῦν τοὺς ἱεράρχες, ὃταν δημιουργοῦνται ταραχές, νὰ ἐπαναφέρουν μὲ τὴν ἀπειλὴ τοῦ ἀφορισμοῦ στὴν τάξη τοὺς πιὸ θερμόαιμους».

Οἱ περισσότεροι περιηγητὲς χρησιμοποιοῦν σκληρὴ γλώσσα γιὰ τοὺς κοτζαμπάσηδες, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ πλευρὰ ἡ κατακραυγὴ εἶναι μεγάλη. Πολλὲς ἐπικρίσεις ἒχουν διατυπωθῇ ἐναντίον τους στὰ χρόνια τῆς τουρκοκρατίας καὶ τοῦ ξεσηκωμοῦ.

Ὁ Καποδίστριας ἒλεγε πὼς ἦταν «Τοῦρκοι φέροντες χριστιανικὰ ὀνόματα», ὁ Κουντουριώτης τοὺς ἀποκαλοῦσε «τουρκοπροεστούς», ὁ λαὸς «τουρκοκοτζαμπάσηδες».

Καὶ πρῶτα – πρῶτα ὁ τρόπος ἐκλογῆς τους! Οἱ Τοῦρκοι ἒδιναν ἐντολὴ νὰ γίνεται ἐλεύθερη ἡ ἀνάδειξη τοῦ κοτζάμπαση. Στὴν ἀνάδειξή του ὃμως δὲν ἒπαιρνε μέρος ὁ λαὸς ἀλλὰ μόνο ὁ μητροπολίτης, οἱ ἡγούμενοι καὶ προηγούμενοι τῶν μοναστηριῶν τῆς περιοχῆς, οἱ ἂρχοντες, οἱ προεστοὶ, οἱ δημογέροντες καὶ οἱ «ἐπισημότεροι τῶν λαϊκῶν τάξεων», ὃπως φαίνεται ἀπὸ ἒγγραφο τοῦ πατριάρχη Κύριλλου ΣΤ’ πρὸς τὸν μητροπολίτη Ἂνδρου καὶ Σύρου (30 Μαρτίου 1813). Σπεύδει μάλιστα ὁ πατριάρχης νὰ καταστήσῃ προσεκτικὸ τὸ μητγοπολίτη «μὴ τυχὸν εἰς τὴν ἐκλογὴν εἰσχωρήσωσί τινὲς ἐκ τῶν τάξεων τῶν γεμιτζήδων ἢ ἂλλοι τινὲς ἐκ τῶν ἐγχωρίων ραγιάδων» (Δ. Πασχάλη, Κοτζαμπάσηδες, Ἡμερ. Μεγάλης Ἑλλᾶδος 1935, σ. 305-306).

Ὁ Φωτάκος στὰ «Ἀπομνημονεύματα περὶ τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως», ἀναφέρει:

«Οἱ κοτζαμπάσηδες ἢ προύχοντες δὲν ἧσαν λαοπρόβλητοι, καθὼς τινες γράφουσι καὶ λέγουσι ἀλλ΄ ἧσαν ἓνα σῶμα ἑνωμένον διὰ τοῦ μεταξύ των συμφέροντος…. [….] Ὃλος ὁ θόρυβος καὶ ἡ κίνησις ἐγίνετο πρὸς τὸ συμφέρον τῶν Τούρκων καὶ τῶν συντρόφων των κοτζαμπάσηδων… Οὗτοι ἐνήργουν ὡς ὑπηρέται τῶν ὀρέξεων τῶν Τούρκων…[….]  Εἰσέπρατταν ἑκατὸν καὶ ἒδιδαν μόνο εἰκοσι πέντε ἐξαπατῶντας τοὺς Τούρκους… [….]».

Σὲ προκήρυξη πατριωτῶν τοῦ 1827 καταγγέλλονταν οἱ «αἱμοβόροι κοτζαμπάσηδες τόσους αἰῶνας νέμοντες τὰ σπλάγχνα τῶν πατριωτῶν των μὲ τοὺς ὁμοπράκτοράς των Ὀθωμανούς».

Ἀπηχήσεις αὐτῶν τῶν ἀντιλήψεων βρίσκουμε καὶ στὴ δημοτικὴ ποίηση:

«Ἓνα κοράκι ξέβγαινεν, μέσα ἀπὸ τὸν Ἃδη

σύει καὶ εἰς τὰ νύχια του ἀνθρώπινο κεφάλι

κι΄ ὣρας ὣρας τὸ ρώταγε, κι΄ ὣρας ὣρας τοῦ λέει:

- Κεφάλι, κακοκέφαλο, κακοῦ καιροῦ γραμμένο

τί ἒκαμες στὰ νιάτα σου κι΄ εἶσαι κριματισμένο;

Μὴν ἢσουν πρῶτος στὸ χωριὸ καὶ μοίραζες τὰ χρέη;

Ἒριχνες πλούσιους ἑκατὸ καὶ στοὺς φτωχοὺς διακόσια

καὶ μιὰ χήρα μὲ δυὸ παιδιὰ τοὺς ρίχνεις πεντακόσια»…

Οἱ κοτζαμπάσηδες εἶχαν συσσωρεύσει πλούτη, συχνὰ ἂνομα, ἀσκοῦσαν ἐξουσία πάνω στοὺς ὃμοεθνεῖς καὶ ἀντλοῦσαν τὴ δύναμή τους ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανούς. Φυσικὰ οἱ ἐκμεταλλευόμενοι ἧταν Ἓλληνες καὶ γιὰ αὐτὸ δὲν ἒλειπαν οἱ ἐκδηλώσεις ταξικοῦ μίσους, ἀκόμα καὶ οἱ λαϊκὲς ἐξεγέρσεις ἐναντίον τους, ὃπως στὴ Σάμο. Αὐτὸ ὃμως δὲν σημαίνει ὃτι ἀπουσίαζε ὁ πατριωτισμὸς καὶ ἡ ἐθνικὴ συνείδηση ἀπὸ ὃλους τοὺς προκρίτους. Ὑπῆρχαν οἱ ἀχρεῖοι τουρκολᾶτρες ἀλλὰ καὶ μερικοὶ ποὺ πάλλονταν ἀπὸ ἐθνικὴ ἒξαρση. Ἂλλωστε οἱ ἂρχοντες ζοῦσαν μόνιμα μὲ τὴν ἀγωνία τῆς δυσμένειας ποὺ ὁδηγοῦσε στὴν καρατόμηση καὶ στὴ δήμευση τῶν περιουσιῶν τους…

«Οἱ Ἓλληνες ἀναμεταξύ των λέγουν, ὃτι τρεῖς εἶναι αἱ πληγαῖ τοῦ τόπου των, οἱ ἐπίσκοποι , οἱ κοτζαμπάσηδες, καὶ οἱ Τοῦρκοι». («Narrative of a Journey in the Morea», William Gell, London, 1823).

Διαβᾶστε καὶ στὴν Ἱστορία τῆς ΣΤ’ δημοτικοῦ γιὰ τοὺς κοτζαμπάσηδες, πραγματικὰ ἒχει πολὺ ἐνδιαφέρον ἡ τοποθέτηση τοῦ ὃλου θέματος : http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-F110/304/2104,7562/