Ιστορία της Φθιώτιδας

Ιστορία της Φθιώτιδας

Στο σταυροδρόμι της ιστορίας και του πολιτισμού βρέθηκε η Φθιωτική γη με το στενό των Θερμοπυλών  να οριοθετεί κατά την αρχαιότητα  το πέρασμα από τη νότια στη βόρεια Ελλάδα και αντίστροφα.  Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, στη Φθιώτιδα ή Φθία  σημαντικά ιστορικά γεγονότα διαδραματίστηκαν στο πέρασμα του χρόνου. Γνωστό είναι το  ιστορικό τρίγωνο  Θερμοπύλες- Γοργοπόταμος- Αλαμάνα όπου διεξήχθησαν  η μάχη των Θερμοπυλών ( 480 π.Χ), η μάχη της Αλαμάνας (1821), και η Ανατίναξη της γέφυρας στο Γοργοπόταμο ( 25 Νοέμβρη 1942).

Αρχαίοι χρόνοι  και Βυζαντινή περίοδος 

Η περιοχή της Φθίας σύμφωνα με τη μυθολογία  υπήρξε η κοιτίδα του Δευκαλίωνος και της Πύρρας που μετά τον κατακλυσμό δημιούργησαν το ελληνικό έθνος. Πήρε το  όνομα της από την Φθίαν την γυναίκα του βασιλιά της Θεσσαλίας Αμύντορα από τον οποίον γεννήθηκε ο Αχαιός ο γενήτορας των Ελλήνων Αχαιών. Η πρώτη μορφή ενώσεως, στο χώρο της Ελλάδος η Αμφικτιονία, γεννήθηκε στην αρχαία Φθιώτιδα στην κώμη Ανθήλη κοντά στις Θερμοπύλες.  Η αρχαιότατη εκείνη Αμφικτυονία, αναπτύχθηκε γύρω από το ιερό της Πυλαίας Δήμητρος Αμφικτιονίδος, μετά από συγχώνευση τριών μικρότερων ενώσεων, των Τεμπών, της Ανθήλης και των Δελφών. Ήταν η πρώτη φορά που γειτονικοί, ανεξάρτητοι λαοί, ανήκαν σ' ένα ευρύτερο σύνολο.

Εδώ αποθεώθηκε ο Ηρακλής, μετά τους άθλους και τη θνητή ζωή του. Στην Πυρά της Οίτης, τόπος του μαρτυρίου του Ηρακλή, ιδρύθηκε πανελλήνιας εμβέλειας ιερό προς τιμήν του .

Η περιοχή της Φθίας   γύρω από την κοιλάδα του Σπερχειού στη μυθολογία ήταν  το βασίλειο του Πηλέα που μαζί με την Νηρηίδα Θέτιδα γέννησαν τον Αχιλλέα, τον κατά τον Όμηρο, γενναιότερο, ομορφότερο και ανδριότερο από τους στρατιωτικούς ηγέτες της εποχής. Από την Φθιώτιδα ξεκίνησε ο Αχιλλέας μαζί με τους Μυρμιδόνες του για την Τροία, ενώ ο πατέρας του Πηλέας έταξε στον ποταμό Σπερχειό να προσφέρει την κόμη του γιου του, αν επέστρεφε από την εκστρατεία.

Η ευρύτερη περιοχή γύρω από την κοιλάδα του Σπερχειού κατοικήθηκε από τους προϊστορικούς χρόνους.     Ευρήματα  οικισμών  σε διάφορες περιοχές της Φθιώτιδας  μαρτυρούν ότι  κατοικείται από την μέση και νεώτερη νεολιθική εποχή  τουλάχιστον από από την 5η χιλιετία π.Χ. Αργότερα, και στο τέλος της τέταρτης χιλιετίας, η περιοχή κατακλύστηκε από τους Κάρες, τους Λέλεγες, τους Δρύοπες ή τους Πελασγούς, που για αιώνες κατοικούσαν στη Μικρά Ασία. Το 2000 π.Χ. σημειώνεται εισβολή των Αρίων - Ινδοευρωπαίων - απ' τους οποίους προέρχεται και η φυλή των Αχαιών, δηλαδή η πρώτη ελληνική φυλή. Κατά τη μυκηναϊκή περίοδο έχουν παρατηρηθεί τάφοι και ευρήματα σε πολλά σημεία της περιοχής όπως Λαμία, Ελάτεια, Αμφίκλεια, Πελασγία κ.λ.π. Στους χρόνους της μυκηναϊκής κυριαρχίας η «Ερήβωλος Φθίη» και η «Εώα Λοκρίς» αποτελούν τμήματα της περιφέρειας του μυκηναϊκού κόσμου. Στο λόφο Πύργο Λιβανάτων αναγνωρίστηκε η θέση του ομηρικού Κύνου, όπου, σύμφωνα με την παράδοση, εγκαταστάθηκαν μετά τον κατακλυσμό και έζησαν το υπόλοιπο της ζωής τους, οι δύο μυθικοί γενάρχες, ο Δευκαλίων και η Πύρρα.

Τον 11^ον αιώνα π.Χ. έφτασαν οι Δωριείς που σταδιακά ενσωματώθηκαν με τους γηγενείς κατοίκους της Φθιώτιδας εκδιώκοντας όμως από τις ορεινές περιοχές τους Δρύοπες (κατοίκους των δασών), ενώ οι Αινιάνες στα ορεινά της Φθιώτιδας επέζησαν σαν φυλή μέχρι την επικράτηση των Ρωμαίων. Αρχαιολογικά ευρήματα  μαρτυρούν την ακμή οικιστικών κέντρων από τους κλασικούς χρόνους μέχρι την ύστερη αρχαιότητα. Τον 6^ον αιώνα π.Χ ιδρύθηκε η πόλη της Λαμίας.

 Κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων τη Φθιώτιδα την κατοικούσαν οι Αχαιοί Φθιώτες, οι Αινιάνες, οι Οιταίοι και οι Μαλιείς. Το 480π.Χ η αντίσταση των 300 του Λεωνίδα με τους 700 Θεσπιείς στο στενό των Θερμοπυλών ενάντια στα Περσικά στρατεύματα του Ξέρξη  έμεινε στην ιστορία σαν σύμβολο της υπέρτατης θυσίας.

 Το 344π.Χ την περιοχή κατέλαβε ο Φίλιππος ο Β’ και την συμπεριέλαβε στο Μακεδονικό βασίλειο. Μετά το χωρισμό του Ρωμαϊκού κράτους το 395μ.Χ η Ελλάδα υπήχθη στο ανατολικό Ρωμαϊκό (βυζαντινό) κράτος. Το 323π.Χ οι Αθηναίοι εκμεταλλευόμενοι το θάνατο του  Αλεξάνδρου εκστράτευσαν εναντίον της Λαμίας με σκοπό να απαλλαχθούν από την Μακεδονική ηγεμονία. Ο στρατηγός των Αθηναίων Λεωσθένης συγκρούστηκε με τον Μακεδόνα Αντίπατρο αλλά απέτυχε να καταλάβει την πόλη ενώ κατά την πολιορκία πέθανε λήγοντας έτσι άδοξα για τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους ο ονομαζόμενος Λαμιακός πόλεμος.

Το 302π.Χ κατά την περίοδο των συγκρούσεων των διαδόχων του Μεγ. Αλεξάνδρου η περιοχή ελευθερώθηκε από το Δημήτριο τον Πολιορκητή και λίγο αργότερα εντάχθηκε στην Αιτωλική συμπολιτεία.

Το 279 π.Χ οι Γαλάτες πέρασαν από την περιοχή προκαλώντας σημαντικές καταστροφές

Το 190 π.Χ η λαίλαπα των Ρωμαίων καταστρέφει την Λαμία και το 146π.Χ μετά τη μάχη της Σκάρφειας εναντίον των Αιτωλών οι Ρωμαίοι κατέκτησαν οριστικά την περιοχή.

Το 396 και το 398μ.Χ η περιοχή όπως και όλη η Ελλάδα δοκιμάσθηκε από τις βαρβαρικές επιδρομές των Γότθων του Αλάριχου.

Τα επόμενα χρόνια η περιοχή λεηλατήθηκε από τους Βούλγαρους οι οποίοι κατατροπώθηκαν στο Σπερχειό το 995μ.Χ από τον βυζαντινό στρατηγό Νικηφόρο Ουρανό. Μετά την κατάκτηση του βυζαντινού κράτους από του Φράγκους το 1204μ.Χ ο Βονιφάτιος Μομφερατικός ίδρυσε τη βαρωνία του Ζητουνίου (Λαμίας) και την έδωσε στους Ναίτες ιππότες.

Το 1275 ο σεβαστοκράτορας του Δεσποτάτου της Ηπείρου Ιωάννης Α’ Δούκας Άγγελος, έδωσε σαν προίκα στη κόρη του Ελένη που παντρεύτηκε τον Γουλιέλμο Δελαρός, τις πόλεις Ζητούνι (Λαμία), Γαρδίκι (Πελασγία) Γραβιά και Σιδερόκαστρο (Ηράκλεια).

Από το 1319 μέχρι το 1393 την περιοχή όπως και τη νοτιότερη Ελλάδα κατέλαβαν οι Καταλανοί που ίδρυσαν το δουκάτο των Νέων Πατρών (σημ. Υπάτη). 

 Περίοδος της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης του 1821

Το 1393 κατέλαβαν για πρώτη φορά την περιοχή οι Οθωμανοί.

Το 1402 ο Θεόδωρος Παλαιολόγος απελευθέρωσε την περιοχή από του Οθωμανούς που την ανακατέλαβαν το 1416 με τον Μωάμεθ τον Α΄. Το 1423 η περιοχή απαλλάχθηκε και πάλι από τους Οθωμανούς που την κατέλαβαν οριστικά το 1446.

 Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας στα βουνά της Φθιώτιδας   οι κλέφτες και οι  αρματολοί δώσανε ηρωικές μάχες για την Ελευθερία. Το 1821 έλαβαν χώρα στη περιοχή  δύο σημαντικές μάχες με τους Τούρκους. Στην Αλαμάνα  στις 23 Απρίλη του 1821 ο Αθανάσιος Διάκος με τα παλικάρια του πολέμησαν ηρωικά και  ο ήρωας της Επανάστασης του Έθνους Αθανάσιος Διάκος βρήκε ηρωικό θάνατο. Αντιθέτως στα Βασιλικά του Καλλίδρομου οι Έλληνες πέτυχαν σημαντική νίκη καθυστερώντας τις στρατιές των Οθωμανών που κατευθύνονταν στη νότια Ελλάδα με σκοπό να καταπνίξουν την επανάσταση που είχε ξεσπάσει στην Πελοπόννησο. Μπορείτε να επισκεφτείτε τη  γέφυρα της Αλαμάνας όπου έγινε η ιστορική μάχη,  το  μνημείο του Αθανασίου Διάκου και τον ανδριάντα του ήρωα στην ομώνυμη πλατεία στη Λαμία. Σε απόκρημνο σημείο ΝΑ της Τιθορέας βρίσκονταν   το λημέρι ενός άλλου ήρωα της Επανάστασης του 21  «Η Σπηλιά του Οδυσσεα Ανδρούτσου».

Νεώτερο Ελληνικό κράτος

Το 1832 με τη συνθήκη του Λονδίνου ορίσθηκε σαν οριογραμμή των συνόρων ο άξονας Αμβρακικός – Παγασητικός και η Φθιώτιδα έγινε συνοριακή περιοχή μέχρι το 1881 και το βουνό Όθρη υπήρξε το σύνορο του Ελληνικού κράτους

Το 1848 ξέσπασε εξέγερση εναντίον του Όθωνα. Μετά την επικράτηση των κυβερνητικών οι εξεγερθέντες κατέφυγαν στη Θεσσαλία που ήταν υπό τουρκική κατοχή.

Το 1886 το Ζητούνι μετονομάσθηκε σε Λαμία.

Το 1881 προσαρτήθηκε η Θεσσαλία στην Ελλάδα και η Φθιώτιδα έπαυσε να είναι ακριτική περιοχή.

Στον ατυχή για την Ελλάδα πόλεμο του 1897 η Λαμία κινδύνεψε να βρεθεί πάλι κάτω από την κυριαρχία των Τούρκων γεγονός που αποφεύχθηκε με την υπογραφή της ανακωχής της Ταράτσας. 

 Περίοδος της Εθνικής Αντίστασης

Τα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης  στα βουνά της Φθιώτιδας θέριεψε το αντάρτικο ενάντια στη ναζιστική κατοχή  με την πρώτη ανταρτοομάδα να ξεκινά από  την «καλύβα  του Στεφανή» έξω από τη Σπερχειάδα.  Στο Γοργοπόταμο  κάθε χρόνο στις 25 Νοέμβρη, επέτειο της ανατίναξης της γέφυρας από τις ενωμένες ανταρτικές δυνάμεις Βελουχιώτη, Ζέρβα και Άγγλους  σαμποτέρ γιορτάζεται η Ημέρα της Εθνικής Αντίστασης. Η Λαμία  είναι πατρίδα του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ Αρη Βελουχιώτη.  Το άγαλμα του στολίζει  την πλατεία Λαού  ενώ στη δυτική είσοδο της πόλης υπάρχει  το μνημείο Εθνικής Αντίστασης που συμβολίζει την είσοδο του Αρη και των συντρόφων του στην ελεύθερη Λαμία όπου τους έγινε θριαμβευτική υποδοχή.